Afrika

De Afrikaanse collectie telt vandaag ongeveer 750 stukken en blijft steeds groeien. Deze objecten bestrijken de periode vanaf de 19de eeuw tot vandaag en zijn afkomstig uit tal van landen. De streken met het intensiefste gebruik van maskers liggen in de westelijke en centrale regio’s. Ze zijn duidelijk veel minder aanwezig in de oostelijke en zuidelijke delen.

De Afrikaanse collectie weerspiegelt de diversiteit van de maskerpraktijken van dit continent. Wat de vormen betreft zijn er hoofdmaskers, opzetmaskers, gelaatsmaskers en maskers bestemd om bepaalde lichaamsdelen te bedekken. Het merendeel van de Afrikaanse maskers zijn gemaakt uit hout. Men treft echter ook tal van andere materialen aan zoals plantaardige vezels en dierenvezels, kalebas, leder, stof, parels, metal, mineralen, hars enzovoort.

Gezien een zo grote verscheidenheid is de verleiding groot om structuur erin te brengen en deze maskers te classificeren volgens hun functie of context. Maar pogingen om de Afrikaanse maskerpraktijken te categoriseren blijven zonder resultaat. Het is echter mogelijk om enkele tendensen te herkennen. De maskers verschijnen bijvoorbeeld tijdens overgangsperioden gedurende welke de mensen bijzonder kwetsbaar zijn voor magico-religieuze aanvallen of gedurende landbouwrituelen. De maskers verlichamen (vaak hybride) wezens die als bemiddelaars optreden tussen de aardse wereld van de mensen en en een onzichtbare wereld. Maar hun functies binnen de gemeenschap zijn niet onveranderlijk. Integendeel, de grensen zijn vaak vloeiend. Soms spelen dezelfde maskers de rol van intitatieleiders en verschijnen ook ter gelegenheid van begrafenissen. Elders kunnen ze als scheidsrichters optreden, bij de troonsbestijging van een koning aanwezig zijn en tegelijkertijd de toeschouwers vermaken.

Naast deze flexibiliteit die de maskerpraktijken in Afrika kenmerkt brengt het masker ook historische continuiteit tot uiting. Sommige maskers worden inderdaad sinds meerdere decennia of zelfs meerdere eeuwen gebruikt. Ofschoon hun functies en de contexten waarin ze verschijnen kunnen zijn veranderd, blijven de uiterlijke kenmerken van het masker – « zijn onbeweeglijke gezicht » zou men kunnen zeggen – gedurende een zeer lange tijd bestaan.